Η αξία της οριοθέτησης: Μία πράξη αγάπης προς τον εαυτό!

Τα όρια αποτελούν θεμέλιο τόσο για την ψυχική μας υγεία όσο και για την ουσιαστική σύνδεσή μας με τους άλλους. Συχνά, η δυσκολία στο να θέτουμε όρια πηγάζει από ενοχές, φόβο απόρριψης ή από την εσφαλμένη πεποίθηση ότι το "όχι" είναι μια πράξη εγωισμού. Στην πραγματικότητα όμως, η υγιής οριοθέτηση είναι πράξη αυτοπροστασίας, αυτοσεβασμού και ψυχικής ενδυνάμωσης.

Τι σημαίνει «βάζω όρια»; 

Το να βάζω όρια σημαίνει πως αναγνωρίζω τις ανάγκες, τις αξίες και τις αντοχές μου. Εκφράζω με σαφήνεια τι δέχομαι και τι δεν δέχομαι στη συμπεριφορά των άλλων απέναντί μου και όταν κάτι ξεπερνάει αυτά τα όρια, το επαναφέρω. Αναλαμβάνω την ευθύνη του εαυτού μου, αλλά όχι την ευθύνη για τα συναισθήματα ή τις πράξεις των άλλων. 

Είναι κακό να λέω "όχι";

Το "όχι" είναι απαραίτητο στη ζωή μας. Όπως μαθαίνουμε να ακούμε το όχι των άλλων, έτσι ακριβώς χρειάζεται να μάθουμε κι εμείς οι ίδιοι να το λέμε. Το "όχι" δεν είναι απόρριψη, είναι διαχωρισμός, είναι ένδειξη επίγνωσης και αυτοπροστασίας. Λέγοντας "όχι" σε κάτι που δεν σε εξυπηρετεί, λες "ναι" στον εαυτό σου. Το να λες "ναι" συνεχώς από φόβο μήπως δυσαρεστήσεις, τελικά σε οδηγεί σε εσωτερική δυσαρέσκεια, θυμό και ψυχική φθορά.

Πώς καταλαβαίνω ότι χρειάζεται να βάλω όρια; 
Υπάρχουν κάποια σημάδια που δείχνουν ότι τα όριά μας έχουν ξεπεραστεί, όπως η αίσθηση της κούρασης, ο εκνευρισμός ή η αγανάκτηση μετά από μια συναναστροφή. Συχνά, μπορεί να έχουμε την αίσθηση ότι μας εκμεταλλεύονται και όσο μεγαλύτερη είναι η δυσκολία να πεις "όχι" τόσο εντονότερα καταλήγεις να κάνεις πράγματα από υποχρέωση. Ένα ακόμη σημάδι είναι η παραμέληση του εαυτού σου στην προσπάθεια να ευχαριστείς συνεχώς τους άλλους. Νιώθεις παγιδευμένος/η σε καταστάσεις που δεν μπορείς να αλλάξεις και είτε δεν σου επιτρέπεται είτε δεν επιτρέπεις εσύ στον εαυτό σου, να έχεις προσωπικό χώρο και χρόνο. Μπορεί να εκφραστεί με ποικίλους τρόπους, συναισθηματικά, σωματικά, συμπεριφορικά, ακόμα και μέσα στις σχέσεις σου και είναι πιθανό να έχει έρθει η στιγμή να δώσεις προσοχή σε κάτι σημαντικό, την ανάγκη σου για όρια. Όλα τα παραπάνω λοιπόν, είναι κάποια από τα συνήθη σημάδια ότι κάτι μέσα σου ζητά επανατοποθέτηση και είναι μία ευκαιρία να ακούσεις αυτό που προσπαθεί ο οργανισμός σου να σου επικοινωνήσει και να προχωρήσεις επιτέλους σε οριοθέτηση!  

Γιατί είναι τόσο σημαντική η οριοθέτηση; 

Αρχικά, προστατεύει την ψυχική μας ισορροπία, διότι όταν δεν θέτουμε όρια, συχνά καταλήγουμε να παραμελούμε τις δικές μας ανάγκες, να υπερφορτωνόμαστε, να βιώνουμε άγχος, θυμό ή εξάντληση. Αντί να μας απομακρύνει από τους άλλους, όπως λανθασμένα μπορεί να νομίζουμε, στην πραγματικότητα ενισχύει τις σχέσεις, διότι αυτές δομούνται σε μία υγιή βάση αλληλοσεβασμού και αλληλοκατανόησης. Τα όρια δεν απομακρύνουν τους ανθρώπους, αντιθέτως, δημιουργούν σαφή και ασφαλή πλαίσια που επιτρέπουν τη βαθύτερη και ουσιαστικότερη σύνδεση. Ένα ακόμη όφελος της οριοθέτησης αφορά τον διαχωρισμό της ευθύνης, διότι μας βοηθά να ξεχωρίσουμε τι είναι δική μας ευθύνη και τι όχι. Πολλές φορές διστάζουμε γιατί φοβόμαστε την αντίδραση του άλλου, όμως αυτό που χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε είναι πως ο τρόπος αντίδρασης και διαχείρισης του άλλου είναι καθαρά δική του ευθύνη, όχι δική μας για να την επωμιστούμε. Επομένως, αυτή η συνειδητοποίηση είναι ιδιαιτέρως κρίσιμη για την αυτονομία και την ενσυνείδητη ζωή. Η οριοθέτηση είναι μία πράξη αυτοσεβασμού και αυτοφροντίδας, όχι μία εγωιστική κίνηση. Όταν βάζουμε όρια, λέμε στον εαυτό μας και στους άλλους: “Αξίζω σεβασμό, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να διαφωνήσω ή να απομακρυνθώ.” Το να σιωπούμε και απλώς να ανεχόμαστε δεν είναι λύση ούτε λειτουργική επιλογή. 


Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ορίων και εγωισμού; 
Πολλοί ταυτίζουν τα όρια με την απόσταση, τη σκληρότητα ή την αδιαφορία. Όμως η υγιής οριοθέτηση δεν έχει καμία σχέση με τον εγωισμό. Ο εγωισμός υπαγορεύει πως μόνο οι δικές μου ανάγκες έχουν σημασία. Η οριοθέτηση από την άλλη, λέει πως οι ανάγκες όλων έχουν σημασία, επομένως και οι δικές μου δεν είναι λιγότερο σημαντικές από των άλλων.  Επίσης, αυτό που χρειάζεται να έχουμε στο μυαλό μας είναι ότι όταν αρχίζουμε να θέτουμε όρια, είναι φυσικό να αισθανθούμε ενοχές, ιδιαίτερα αν έχουμε μάθει να ευχαριστούμε πάντα τους άλλους, να μην λέμε ποτέ όχι και να αποφεύγουμε τη σύγκρουση. Όμως με την πρακτική εξάσκηση, η ενοχή υποχωρεί και τη θέση της παίρνει η ελευθερία και η αλήθεια. Χρειάζεται να εξοικειωθούμε σε κάτι πιο λειτουργικό για εμάς και αυτό απαιτεί χρόνο και υπομονή, όμως είναι κάτι που θα μας δικαιώσει στο μέλλον!

Κι αν στεναχωρήσω τους άλλους βάζοντας όρια;

Το να βάζουμε όρια μπορεί να ενοχλήσει εκείνους που επωφελούνταν από την απουσία τους. Αυτό είναι φυσικό και αναμενόμενο. Το ζητούμενο δεν είναι να μην ενοχλήσει κανέναν, αλλά να βρισκόμαστε σε αρμονία με τον εαυτό μας. Οι άνθρωποι που μας σέβονται πραγματικά, θα μας ακούσουν και θα προσαρμοστούν στα νέα αυτά δεδομένα.  Άλλωστε, το να τους έχουμε όλους μόνιμα ευχαριστημένους πέραν του ότι δεν είναι εφικτό, θα κάνει εμάς μόνιμα δυστυχισμένους, που αυτό δεν είναι ούτε βιώσιμο ούτε λειτουργικό. Αυτό που χρειάζεται να έχουμε στο μυαλό μας είναι πως τα όρια χρειάζονται σαφήνεια. Αν τα κρατάμε μόνο στο μυαλό μας χωρίς να τα επικοινωνούμε, τότε δεν είναι λειτουργικά. Η ξεκάθαρη, ήρεμη και ευγενική επικοινωνία είναι το κλειδί!

Τα όρια συνδέουν με ασφάλεια. Δεν είναι τοίχοι που αποκόπτουν για προστασία. Η υπερβολική αποστασιοποίηση δεν είναι οριοθέτηση, είναι άμυνα που συχνά πηγάζει από τραύματα του παρελθόντος. Τα όρια δεν είναι στατικά. Μεγαλώνουμε, αλλάζουμε, ωριμάζουμε και μαζί με εμάς αλλάζουν και οι ανάγκες μας. Το σημαντικό είναι να επαναπροσδιορίζουμε τα όριά μας και να τα επικοινωνούμε κάθε φορά που χρειάζεται. Η οριοθέτηση δεν είναι απόρριψη, ούτε τιμωρία. Είναι μια βαθιά πράξη αυτοφροντίδας, ένα μήνυμα προς εμάς και τους άλλους ότι γνωρίζουμε ποιοι είμαστε, τι χρειαζόμαστε και πού σταματά η ευθύνη μας. Βρίσκοντας τον κατάλληλο άνθρωπο να σε στηρίξει και να σε βοηθήσει να αναγνωρίσεις την αξία της οριοθέτησης, είσαι μόλις ένα βήμα μακριά από το να έχεις μία ζωή με αλήθεια, πληρότητα και σύνδεση! Μην ξεχνάς πως μαθαίνοντας να βάζεις όρια, δεν χτίζεις αποστάσεις, χτίζεις υγιείς γέφυρες με τους άλλους και ουσιαστική σχέση με τον εαυτό σου. Και τελικά, αυτό δεν είναι εγωισμός, είναι η πιο αυθεντική μορφή αγάπης!